Hier beantwoorden we de meest gestelde vragen over COPD en astma. Wil je zelf aan de slag met je gezonde leefstijl? Het Online Leefstijlprogramma kan je daarbij helpen. Aanmelden kan hier.
Hoewel COPD en astma allebei chronische longaandoeningen zijn die de ademhaling beïnvloeden, verschillen ze op een aantal belangrijke punten.
COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease) is een verzamelnaam voor chronische bronchitis en longemfyseem. Het is meestal het gevolg van langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen, met name sigarettenrook. COPD ontstaat vaak op latere leeftijd, is progressief (wordt geleidelijk erger) en veroorzaakt blijvende schade aan de longen.
Astma is een ontstekingsziekte van de luchtwegen waarbij de luchtwegen overgevoelig reageren op prikkels, zoals huisstof, pollen, rook of inspanning. Astma begint vaak al op jongere leeftijd, en de symptomen kunnen per periode sterk wisselen. De luchtwegvernauwing bij astma is meestal tijdelijk en omkeerbaar met medicatie.
COPD komt voor bij ongeveer 600.000 mensen in Nederland, al is het werkelijke aantal waarschijnlijk hoger door onderdiagnose. Astma treft ongeveer 1,2 miljoen Nederlanders. Vooral onder kinderen en jongvolwassenen is astma relatief veelvoorkomend, terwijl COPD vaker wordt vastgesteld bij mensen boven de 40 jaar.
Mensen met COPD ervaren vaak de volgende klachten:
Aanhoudende hoest, vaak met slijm
Kortademigheid, vooral bij inspanning
Piepende ademhaling
Drukkend gevoel op de borst
Vermoeidheid
Terugkerende luchtweginfecties
De klachten beginnen meestal mild en verergeren geleidelijk over de jaren, vooral als de oorzaak (bijvoorbeeld roken) niet wordt weggenomen.
Bij astma zijn de klachten vaak wisselend en kunnen ze verergeren door prikkels zoals rook, stof, koude lucht of inspanning. Veelvoorkomende symptomen zijn:
Kortademigheid
Benauwdheid, vooral ’s nachts of in de vroege ochtend
Piepende ademhaling
Hoesten, vaak zonder slijm
Vermoeidheid bij geringe inspanning
Sommige mensen hebben alleen milde klachten af en toe, terwijl anderen dagelijks last hebben.
De diagnose COPD wordt gesteld op basis van:
De klachten van de patiënt
Lichamelijk onderzoek
Longfunctieonderzoek (spirometrie): hierbij wordt gemeten hoeveel lucht iemand in en uit kan ademen en hoe snel dat gaat. Een blijvend verminderde longfunctie na het toedienen van luchtwegverwijders wijst op COPD.
Eventueel aanvullend onderzoek zoals een longfoto of CT-scan
Roken is een belangrijke aanwijzing in de anamnese voor het stellen van de diagnose.
De diagnose astma wordt meestal gesteld op basis van:
Klachtenpatroon
Lichamelijk onderzoek
Longfunctieonderzoek (waarbij de longfunctie verbetert na toediening van luchtwegverwijders)
Allergieonderzoek
Meting van de ontstekingswaarden in de uitgeademde lucht (FeNO)
Soms wordt een provocatietest gedaan om te kijken of de luchtwegen reageren op prikkels.
De belangrijkste oorzaak van COPD is roken. Ongeveer 80-90% van de mensen met COPD heeft gerookt. Andere oorzaken zijn:
Langdurige blootstelling aan luchtvervuiling of schadelijke stoffen op het werk
Ernstige luchtweginfecties in de jeugd
Erfelijke factoren (zoals alfa-1-antitrypsinedeficiëntie)
Astma ontstaat meestal door een combinatie van erfelijke aanleg en omgevingsfactoren. Mogelijke oorzaken en risicofactoren zijn:
Allergieën (voor pollen, huisstofmijt, dieren)
Familiegeschiedenis van astma of eczeem
Luchtweginfecties op jonge leeftijd
Luchtvervuiling
Roken of passief roken
Overgewicht
COPD is helaas niet te genezen, maar de behandeling richt zich op het verminderen van klachten en het vertragen van de achteruitgang. Behandelmogelijkheden zijn:
Stoppen met roken (de allerbelangrijkste maatregel!)
Inhalatiemedicatie (luchtwegverwijders en ontstekingsremmers)
Longrevalidatie (fysieke training, ademhalingsoefeningen)
Vaccinaties tegen griep en pneumokokken
Goede behandeling van infecties
Zuurstoftherapie bij ernstig zuurstoftekort
Een gezonde leefstijl en voldoende beweging helpen om de conditie op peil te houden.
Astma wordt behandeld met:
Inhalatiemedicatie: kortwerkende luchtwegverwijders (bij aanvallen), langwerkende luchtwegverwijders en inhalatiecorticosteroïden (ontstekingsremmers)
Vermijden van prikkels (rook, huisstof, dieren)
Goede inhalatietechniek en therapietrouw
Eventueel allergie-immunotherapie
Begeleiding door een astma-verpleegkundige of longarts bij ernstiger vormen
Bij goed ingestelde astma kunnen mensen vaak klachtenvrij leven.
Ja, beweging is juist heel belangrijk, ook bij COPD en astma. Het versterkt de ademhalingsspieren, verbetert de conditie en vermindert vermoeidheid. Bij COPD is het belangrijk om binnen de grenzen te blijven, en begeleiding via longrevalidatie kan waardevol zijn.
Mensen met astma kunnen meestal goed sporten als de medicatie goed is ingesteld. Sporten zoals wandelen, fietsen of zwemmen worden vaak aangeraden. Inspanningsastma kan onder controle worden gehouden met medicijnen vóór het sporten.
Veel mensen met astma of milde tot matige COPD kunnen blijven werken, mits de werkomgeving geen schadelijke prikkels bevat (zoals rook, stof of chemicaliën). Bij ernstigere vormen kan aanpassing van werkuren of taken nodig zijn.
Een bedrijfsarts of longverpleegkundige kan ondersteunen bij het vinden van een passende balans. Regelmaat, rustmomenten en een rookvrije werkomgeving zijn belangrijk.
Ja, voeding speelt een ondersteunende rol. Bij COPD is het belangrijk om ondervoeding of juist overgewicht te voorkomen. Een gezond gewicht helpt om beter te ademen. Eiwitrijke voeding ondersteunt spierkracht, wat belangrijk is voor de ademhalingsspieren.
Bij astma kunnen bepaalde voedingsmiddelen (zoals sulfiet in wijn of kleurstoffen) bij sommige mensen klachten uitlokken. Verder helpt een gezond dieet om het immuunsysteem te versterken en ontstekingen te beperken.
Absoluut. Stoppen met roken is de belangrijkste en meest effectieve maatregel bij COPD en astma. Bij COPD kan het verdere achteruitgang van de longfunctie vertragen. Bij astma vermindert het ontstekingen en prikkelgevoeligheid van de luchtwegen.
Zelfs bij langdurige rokers zijn de gezondheidsvoordelen van stoppen nog groot.
Hulp via een rookstopcoach, nicotinevervangers of medicijnen verhoogt de kans op succes aanzienlijk.
COPD komt zelden voor bij kinderen. Wel kunnen kinderen langdurige luchtwegproblemen hebben door astma of andere aandoeningen. Bij uitzondering (bijvoorbeeld bij alfa-1-antitrypsinedeficiëntie) kan op jonge leeftijd een COPD-achtige aandoening ontstaan, maar dat is zeldzaam.
De behandeling van astma bij kinderen is vergelijkbaar met die bij volwassenen, maar wordt aangepast aan de leeftijd en ontwikkeling van het kind. Er wordt veel aandacht besteed aan:
Inhalatietechniek
Ouderbegeleiding
Vermijden van prikkels thuis en op school
Regelmatige controle door de huisarts of kinderarts
Met goede begeleiding kunnen de meeste kinderen met astma normaal opgroeien.
Luchtwegverwijders maken de spieren rondom de luchtwegen tijdelijk ontspannen, waardoor de luchtwegen wijder worden en ademhalen makkelijker wordt. Ze werken snel en worden gebruikt bij benauwdheid of vóór inspanning.
Ontstekingsremmers (zoals inhalatiecorticosteroïden) pakken de ontsteking in de luchtwegen aan, waardoor de luchtwegen minder gevoelig worden voor prikkels. Ze werken langzamer, maar zijn belangrijk voor langdurige controle van klachten.
Beide soorten medicijnen worden vaak gecombineerd in één inhalator.
Bekijk onze programma’s en tips om je leefstijl natuurlijk te verbeteren. Hier lees je meer over het Online Leefstijlprogramma bij COPD en astma.
Van weekmenu’s tot leefstijlbegeleiding: kleine veranderingen, grote impact op je gezondheid!
