Stofwisseling en metabolisme; wat komt er allemaal bij kijken?

Je stofwisseling is een van die dingen waarvan je weet dat ze er zijn, maar niet precies begrijpt hoe ze in elkaar steken. Aan de hand van vier vragen leg ik je graag meer uit over je stofwisseling en metabolisme. Hoe werkt dat precies? En wat komt er allemaal bij kijken?

1. Wat is je metabolisme?

Metabolisme is een overkoepelende term voor alle processen waarbij je lichaam energie omzet. Voeding verteren en afbreken tot kleinere moleculen bijvoorbeeld, maar ook opgeslagen energie vrijmaken en inzetten voor zaken als ademen, je hart laten kloppen, jezelf warm houden, een gesprek voeren, een lesje kickboksen, noem maar op. In het kort zou je kunnen zeggen dat metabolisme alles rondom je energievoorziening regelt. Wist je bijvoorbeeld dat het woord ‘metabolisme’ is afgeleid van het Griekse woord ‘metabolismos, wat ‘verandering’ of ‘omzetting’ betekent? Het zorgt ervoor dat je nieuwe energie uit voeding kunt opslaan, om deze later in te zetten.

2. Wat bepaalt hoe snel je stofwisseling is?

Je metabolisme wordt bepaald door een hoop factoren: je geslacht, je leeftijd, je lengte, je gewicht, je hoeveelheid spiermassa, je lichamelijke activiteit en hoe warm je omgeving is. Maar dat sommige mensen op wonderbaarlijke wijze nu eenmaal altijd slank blijven, is een mythe – althans, dat stukje van ‘wonderbaarlijke wijze’. In sommige gevallen hebben ze een overactieve schildklier, maar meestal hebben deze mensen een heel actieve leefstijl. Dat ze makkelijk slank blijven is dus niet gek: actieve personen verbruiken daadwerkelijk meer energie, omdat ze de hele dag in de weer zijn. Vanwege een fysieke baan bijvoorbeeld, een volle agenda, een intensieve hobby of omdat ze niet stil kunnen zitten.

3. Welk effect heeft sport op je metabolisme?

Allereerst kost het natuurlijk energie om de training uit te voeren, waardoor je energie verbruikt (calorieën verbrandt). Ten tweede zorgt trainen voor meer spiermassa, en spiermassa verbruikt meer energie dan vetmassa. Zelfs als je een filmmarathon houdt en alleen maar op de bank zit, is je stofwisseling hoger dan wanneer je helemaal niet zou bewegen. Ook als je al een week even niet hebt gesport, is je rustmetabolisme hoger dan wanneer je nooit zou sporten. Dat komt doordat je lichaam energie verbruikt om de spiermassa die je al hebt opgebouwd te onderhouden. Sporten is dus ontzettend essentieel!

4. Wat is het effect van diëten?

Hoewel diëten meerdere dingen kan betekenen (laat je dat tweede stukje chocolade liggen, of ga je een week op een smoothie leven?) zijn er weinig tot geen deskundigen die iets positiefs kunnen zeggen over crashdiëten: een dieet waarbij je heel weinig energie binnenkrijgt en/of eet op een manier die niet vol te houden is. Natuurlijk zul je afvallen, dat is het logische gevolg van minder eten. Maar je lichaam past zich hierop aan en vertraagt de stofwisseling – ze gaat als het ware in de spaarmodus.

Volgens internist-endocrinoloog Liesbeth van Rossum werkt een crashdieet op de lange termijn bijna altijd averechts. Als reactie verbruikt je lichaam uiteindelijk minder energie, houdt het meer vet vast en kan de hormoonhuishouding zelfs veranderen. Dat betekent dat de productie van hormonen die je eetgedrag bepalen, ook verandert. Het hormoon ghreline (hongerhormoon) zorgt bijvoorbeeld voor het seintje naar je hersenen dat je verzadigd bent. Deze verandering in de hormoonbalans houdt aan tot minstens een jaar na het dieet, wat kan zorgen voor meer trek en in de inschatting of je genoeg hebt gegeten moeilijker maakt. Probeer dus liever geleidelijke veranderingen door te voeren, als je je metabolisme gezond wilt houden.

In mijn Online Leefstijlprogramma help ik je graag op een gezonde manier te ontdekken welke veranderingen bij jou passen, zodat je het ook op de lange termijn kunt volhouden.

Liefs,